Tiểu sử và cuộc đời
Năm sinh và mất
Theo các tư liệu được công bố, Hồ Xuân Hương sinh năm 1772 và mất năm 1822 .
Quê quán và gia đình
Bà quê gốc ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, con gái cụ đồ Hồ Phi Diễn . Mặc dù mang dòng máu xứ Nghệ, Hồ Xuân Hương lớn lên và hoạt động văn học chủ yếu tại Thăng Long (Hà Nội) .
Những thăng trầm trong cuộc đời và tình duyên
Cuộc đời nữ sĩ gắn liền với nhiều giai thoại về mấy đời chồng, giai nhân tài sắc và những lời đàm tiếu xã hội phong kiến . Những trải nghiệm cá nhân đó hun đúc phong cách thơ đả kích sâu cay nhưng cũng rất trữ tình, thể hiện khát khao độc lập, tự do của người phụ nữ .
Sự nghiệp thơ ca
Hồ Xuân Hương được mệnh danh là nữ sĩ trào phúng bậc nhất với thể thơ Nôm đường luật, sử dụng điệp ngữ, ẩn dụ và chơi chữ để châm biếm vua quan, tầng lớp thống trị . Đồng thời, bà tỏ rõ tiếng nói nữ quyền, phản ánh thân phận và khát vọng của phụ nữ .
Các tác phẩm tiêu biểu
-
“Bánh trôi nước”: Biểu tượng phẩm giá người phụ nữ dù trôi nổi giữa dòng đời .
-
“Tự tình” (I & II): Tự sự tâm trạng, nỗi niềm lẻ loi và khát khao yêu thương .
-
“Mời trầu”: Châm biếm phong hóa vô đạo, ca ngợi tấm lòng chung thủy .
Vị trí của Hồ Xuân Hương trong văn học Việt Nam
Bà được nhà thơ Xuân Diệu xếp vào hàng “Bà chúa thơ Nôm”, là cây đại thụ của văn học thế kỷ XVIII–XIX, mở đường cho phong cách thơ trào phúng và tiếng nói nữ quyền trong văn học Việt Nam .
Tầm ảnh hưởng của thơ bà đối với các thế hệ sau
Hồ Xuân Hương là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ thi sĩ, nhà nghiên cứu văn học và phong trào tôn vinh danh nhân văn hóa . Bà được UNESCO công nhận là danh nhân văn hóa thế giới, các hội thảo khoa học thường xuyên tổ chức để nghiên cứu thơ và tư tưởng của bà .
Hình tượng Hồ Xuân Hương trong văn hóa và văn học
Từ tranh khắc, tượng đài đến hội thi thơ, hình ảnh Hồ Xuân Hương luôn gắn liền với biểu tượng nữ quyền, trí tuệ và tinh thần phản kháng phóng khoáng . Các di tích quê hương và các con đường, trường học mang tên bà lưu giữ ký ức về nữ sĩ bất khuất.
